Damar tıkanıklığı nasıl olur?

[BenMelek]

DAMAR TIKANIKLIĞI NASIL OLUR?

• Konun ehemmiyeti ve hayli merak edildiğinden kademeli ve detaylı olarak sizlere kimi bilgiler aktaracağım. Şayet meraklıysanız devam ediniz. Uzun fakat tüm tarafları ile mevzuyu anlayabilirsiniz.
• Dünyada en hayli öldüren hastalık tüm gelişmelere rağmen hala Kalp Damar Hastalıklarıdır. Kalp Damar Hastalıkları denilince akla Kalp Damar Tıkanıklığı, Şah Damar Tıkanıklığı ve Bacak Damar Tıkanıklığı akla gelir. Buradaki damarlar atardamarlardır. Pak kan taşıyan damarlardır.
• Damar Sertliği tüm atardamarlarda olabilir. Böbrek ve beyindeki atardamarlarda da olabilir.
• Damar sertliği özetlemek gerekirse halk içinde ‘’kireçlenme’’ yahut ‘’damar sertliği’’ olarak bilinir. SONUÇ DAMAR TIKANIKLIĞIDIR. Kalp krizi ve felç formunda kendini gösterir. Damar sertliği aslında kireçlenme olarak tanımlanması doğrudur.
• Damar sertliği ile oluşan plak ( damar duvarında kalınlaşma olan bölge) bol bol kalsiyum barındırır. Kalp damarları olan Koroner Arterlerde olan kalsiyum yükü damar sertliği ve plak gelişimi için değerlidir. Bu yükün skorunun nasıl hesaplandığını Kalsiyum Skorlaması kısmında okuyabilirsiniz.
• Damar tıkanıklığı bir müddetçtir. İRTİBATLI BİR DİZİ OLAY İLE ETAP AŞAMA GERÇEKLEŞİR..
• Önce işin temeline bir bakalım. Damarlar üç katmandan oluşur. İç, Orta ve dış katman vardır.

• Atardamar ve toplar damarlarda bu üç katman bulunur.. Ancak, atardamar ile toplardamar yapıları farklıdır. Atardamar orta katmanında düz kas hücreleri bulunur. Atardamarlarda damarın kasılmasını ve gevşemesini sağlayan düz kas hücreleri orta katmanda daha ağır bulunur.
• Atardamarların iç katmanını döşeyen endotel denilen tek katlı yassı hücreler vardır. Ben bunlara kolay anlaşılması için’’damar h,crleri’’ ismini vereceğim. Bu hücreleri sokağı döşeyen kare formunda kaldırım taşları olarak düşünün. Bunları hücre diye geçmeyin. Nitrik oksit başta olmak üzere bizi koruyan ancak bir biçimde damar tıkanıklığına da katılan epey sayıda kimyasal hususlar salgılarlar. Bu özelliklerinden damar tıkanıklığında baş rol oyuncusu olarak kıymetlendirilir. Birinci etapta bu hücreleri bakılırsaceğiz.

1. DAMAR HÜCRESİ (ENDOTEL) HASARI

Başta sigara , kan şekeri ve kolesterol yüksekliği, yüksek tansiyon bu hücrelerde bir hasara yol açar. Hücrelerin yapısı değişir. Yapının değişmesinde mekanik gerilim (kan akımı) kıymetli rol oynar. Damarlarda dallanma bölgelerinde gerilim daha yüksektir. Kan akımının oluşturduğu gerilim katmanlar üzerinde tesir gösterir. Buralarda damar tıkanıklığı daha sık görülür.

1. DAMARDA GERİLİM.

Damarda gerilim olur mu?. Olur. Bu mekanik stresdir. Gerilim iki faktöre bağlıdır. Kan akımına ve onun damar duvarında yarattığı tesire. Üstte damar duvarının üç katmandan oluştuğunu söylemiştik. Kan akımın gerilimi bir noktaya yönlenir. Biçimde gördüğünüz üzere tek istikametli ve nizamlı olan kan akımının yarattığı gerilim özellikleri değişir.


Bu damarlarda daha epey art duvarda ve damarların dallandığı bölgelerde sık görülür. Bu bölgelerde damar sertliği ve tıkanıklığı başlar.

Kan akımın yarattığı gerilim kararında damar katmanlarının kaymasına (kayma gerilimi) bağlı olarak da kıymetlendirilebilir. Özeti damarda gerilim bağlı olarak damar hücrelerinde (endotel) kimi değişiklikler başlar.

1. KANDAKİ YAĞLAR DAMARIN İÇİNE GEÇERLER.

Hasar kararında endotel hücrelerinin ortası açılır. bu biçimdece aralıktan LDL makûs kolesterol, öbür unsurlar ve hücrelerin geçişi kolaylaşır. LDL berbat kolesterol ne kadar yüksekse geçiş de o kadar fazla olmaktadır. Bu geçiş LDL kolesterolün risk faktörü olmasını açıklamaktadır. Damar duvarında yağ birikimi ile küçük ‘’yağlı noktalar’’ (fatty dots) oluşur. Bu noktalar birleşince yağlı çizgiler (fatty streaks ) oluşur. İşte artık damarda kireç (plak) oluşmaya başladı diyebiliriz.

1. DAMAR HÜCRELERİNDE KANCA OLUŞUMU VE SAVAŞÇI HÜCRELERİN DAMAR İÇİNE GEÇİŞİ.

Damar (endotel) hücreleri yüzeyinde kimi kancalar (kimyasal hususlar: VCAM: Vascular Cell Adhesion Molecule) ) oluşur. Bu kancalar yağışkandırlar. Savaşçı beyaz küre hücreleri (mono=monosit) bu yapışkan kancalara takılırlar. Monosit ismini verdiğimiz savaşçı hücreler damar katmanını için geçerler. Doku savaşçı hücreleri olan makrofajlara dönüşürler.


Damar (endotel) hücreleri yüzeyinde birtakım kancalar (kimyasal hususlar: VCAM) oluşur. Bu kancalar savaşçı beyaz küre hücrelerini (monosit) yakalarlar. Bu savaşçı hücreler aralanan damar hücrelerinin içinden geçen yağları takip ederler.

1. DAMARIN İÇİNE GEÇEN MAKUS KOLESTEROLÜN OKSİTLENMESİ.

• Damarın içine geçen yağlar (LDL berbat kolesterol) bu bölgede oksitlenir.
• Oksitlenme bir daha sonraki evre için kıymetlidir. Oksitlenen LDL daha lezzetli hale gelir.

1. LDL KOLESTEROL SAVAŞÇI HÜCRELER TARAFINDAN YUTULUR.

Oksitlenen ve lezzetli hale gelen LDL artık savaşçı hücreler (monosit ismi makrofaj oldu) yem olurlar. Bu savaşçı hücreler LDL’ye doyamazlar. Yuttukça yutarlar ve şişmeye başlarlar. Bu şişmiş savaşçı hücreler KÖPÜK HÜCRESİ (foam cell) ismi verilir.

1. İLTİHABİ REAKSİYON

Savaşçı hücreler damar içine geçtikten daha sonra kimyasal birtakım hususlar (sitokinler: TNF ve IL-4 gibi) salgılarlar. Köpük hücresine dönüştükten daha sonra daha fazla salgılarlar. Bu hususlar kimyasal habercilerdir. Daha fazla sayıda savaşçı hücreyi çağırlar. Damarda bir iltihabi tepki başlar. Unutmayınız, her hastalık iltihabi bir tepkidir.

1. DÜZ KAS HÜCRELERİNİN GÖÇÜ

Orta katmanda bulunan ve kasılıp gevşeyerek damarın büzülmesi ve gevşemesini sağlayan düz kas hücreleri yerlerini terk ederek üst kata yani iç katmana gerçek göç ederler.

Bu göç sırasında hem büyürler tıpkı vakitte işlevleri değişir. İşlevleri değişince hiç grevleri olmadığı biçimde lezzetli berbat kolesterolü (LDL) yutmaya başlarlar. Onlarda yedikçe şişerler ve köpük hücresine dönüşürler.

1. YAĞ ÇEKİRDEĞİ

Giderek sayıları artan ve biriken bu köpük hücreleri damarın iç katmanında bir’’YAĞ ÇEKİRDEĞİ’’ (LİPİD CORE ) oluştururlar. Bu çekirdeğin üzerinde giderek daha fazla oksitlenmiş LDL birikir. Bu yeni yapıy artık PLAK ismini vermeye başlarız.

1. FİBRÖZ KEP

Damarın iç katmanının çabucak altında biriken bu köpük hücreleri bir yandan sert hücre dışına hususlar sentezlerler ve kalsiyum birikmesine niye olurlar. Bu bir çeşit güzelleşme dokusu olarak kabul edilebilir. Lipid çekirdeğinin üzerinde bir fibrin kep oluşur. Çekirdeğin üzerine bir şapka (kep) takılır.


Fibröz kep başta daha ince olduğunda oluşan plak HASSAs PLAK ismini alır. Fibriaz güzelleşme dokusu fibrin kep vakit ortasında artar. Plak kanca daha sertleşir. Sertleşince STABİL PLAK ismini alır. Ser plak riski daha düşük kabul edilir.

1. DAMARDA DARALMA

Plak büyüdükçe bir çıkıntı oluşturur ve damarın içine (lümen) yükselir. Bu da vakit ortasında damarın daralmasına ve beslediği bölgelere daha az kan göndermesine yol açar.

1. PLAK İÇİNDE YENİ DAMAR OLUŞUMU

Damarda oluşan bu kireç (PLAK) büyüdükçe beslenmesi için kenarlarda yeni damarlar (neovaskülarizasyon) oluşmaya başlıyor.

1. PLAKTA KANAMA VE KIRILMA

Yeni oluşan damarlarda gelişen kanama ve/veya plaktaki kırılma damar ortasındaki pıhtılaşma hücrelerini çekiyor. Bu noktada damar ortasında pıhtı oluşumu başlıyor.


Pıhtı ilerleyip büyüdükçe damarın içini büsbütün kaplıyor ve dolduruyor. Bir tıkaç oluşuyor. Bu ani tıkanma ile beslediği bölgeye kan akımı sıfırlanıyor. Kalp krizi yahut felç gelişiyor.


Kabaca 13 basamakta benim özetlediğim süreçte kimi stratejik noktalar tedavi için bedellendirilmektedir.

1. Damar hücreleri (endotel) hasarı,
2. LDL berbat kolesterolün ehemmiyeti ve düşürülmesi,
3. LDL makûs kolesterolün oksitlenmesi ve önlenmesi
4. Köpük hücre oluşumu ve iltihabi tepkisi önlenmesi
5. Damardaki kirecin (PLAK) büyümesinin önlenmesi,
6. Kireç plağının stabil kalması ve kırılmaması,
7. Pıhtı oluşumunun engellenmesi olarak sıralanabilir.

13 kademe ve stratejik noktalara bakacak olursanız damar tıkanıklığının epey faktörlü bir olay olduğunu anlayabilirsiniz. Bunun yanında hastaların farklılıkları da özelde şahsi kıymetlendirme ve şahsa tedavilerin planlanması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Sigara, Şeker, Hipertansiyon, Kolesterol yüksekliği, sigara, obezite ve antrenman (hareketsizlik) ile hayat tarzının değiştirilmesi bu faktörlerin denetim altına alınması açısından değerlidir.

Plak gelişmeninin önlenmesi için Vitamin E, Resveratrol, quercetin ve magnezyum destekleri üzerinde yüklü deher neysel az sayıda küçük kümelerde insan çalışmaları üzerinde yoğunlaşmıştır