BenMelek
New member
Her geçen gün daha da ilgi nazarann bir husus: Dikkat eksikliği/dağınıklığı/bozukluğu.
Daha fazlaca okul hayatının başlamasıyla çocukta göze çarpan ;başlanan oyunu sürdürememe, masa başında yaşının gerektirdiği kadar uzun oturamama, öğretmenini dinlerken kısa bir süre daha sonra dalıp gitme ya da öteki şeylerle ilgilenme üzere şikayetlerle müracaatlar gittikçe artmaktadır.
Peki dikkati nasıl tanımlayabiliriz, o yalnızca başlanan işi yeteri kadar uzun mühlet devam ettirebilme ile mi ilgilidir?
Dikkat, odaklanma , konsantrasyon günlük pratikte çoğunlukla birbirinin yerine kullanılan sözler. Bir işle meşgul olurken ona konsantre olabilme, gerektiğinde ondan dikkatini çekebilme, birden çok işe odaklanabilme, dikkat dağıtıcılardan etkilen(me)me dikkat ile ilgili süreçlerdir.
Buna nazaran sürdürülebilir (uzun süreli) dikkat, seçici dikkat, değiştirilebilir/kaydırılabilir dikkat ve bölünmüş dikkatten bahsedilebilir.
Sürdürülebilir Dikkat
Günlük hayat aktivitelerini devam ettirebilmek için gerekli en temel dikkat ölçüsünü “uyanıklık” ya da “canlılık” olarak isimlendirebiliriz. Düşük bir uyanıklık/canlılık durumunda işlerimize yeteri kadar konsantre olamayız. Öbür taraftan kaygı , telaş hali üzere çok uyarılmışlığın olduğu durumlarda da ortada bol bol dikkat bulunmasına karşın bunu tek bir noktaya yönlendirme yani odaklanma mümkün olmayacaktır. Bu yüzden çok telaş dikkati sürdürmeyi olumsuz etkileyen faktörlerdendir.
Uzun müddetli dikkat ; oyun oynarken, kitap okurken, ödev yaparken , birini dinlerken tek bir aktiviteye odaklanıp bunu sürdürmekle ilgilidir. Dışardan gelen bir ses üzere dışsal , öbür niyetlerin zihni meşgul etmesi üzere içsel bir uyaran onu sürdürmeyi sekteye uğratır.
aynı vakitte bu iç ve dış seslerin sürdürülen dikkati nasıl etkileyeceği her bireyin motivasyonuna ya da sürdürülmeye çalışılan aktivitenin zorluğuna bağlı olarak değişir. Örneğin zorlanılan bir dersi ya da ilgi alanına girmeyen bir mevzuyu dinlerken çocukların dikkati daha kolay dağılabilir.
Seçici Dikkat
Çevremizden gelen uyaran bombardımanına karşın ortalarından yalnızca bir adedini seçip ona yönelebilmek seçici dikkatle ilgilidir. Kalabalık ve gürültülü bir caddede ilerlerken bir sinema afişini seçip ona odaklanmak ya da tiyatroda sahnede ışık yoğunluğunun olduğu yere odaklanmak üzere.
Hangi bilgi kaynağına odaklanılacağını ,hangilerinin de devre dışı bırakılacağını belirleyen bir filtredir kelam konusu olan. Birebir anda biroldukça şeye odaklanmaya çalışmanın yaratacağı yükü düşünürsek bu filtreleme sisteminin değerini daha yeterli anlarız. Kimi şeylerin dikkatimizi çekmesi ise fazlaca daha kolaydır, mesela ismimizin yazılı olduğu bir kağıt/ekran hayli daha kolay ve süratli çeker dikkatimizi.
Seçici dikkatle ilgili müşahedeler içinde 4-6 aylık bebeklerin karşılarında konuşan bireylerin gözleri ile ağızlarına bakmak içindeki seçimleri de bulunmaktadır. Karşısındaki kişi konuşurken dikkatini konuşanın dudaklarına yönelten bebeklerin daha fazla sözcük kullandıkları görülmüştür.
Değiştirilebilir/Kaydırılabilir Dikkat
Kitap okurken bize soru soran birine karşılık vermemiz gerektiğinde bu dikkat tipi devreye girer. Odak noktasını kitaptan soru kaynağına yöneltir ve yine kitaba kaydırırız. Dikkat açısından baktığımızda gayenin süratli bir biçimde değiştirilebilmesi ve buna ahenk sağlayabilme yeteneğidir, gelişmesi hayatın birinci yılında başlar ve yaşla bir arada daha da gelişir.
Bölünmüş Dikkat:
Şarkı söylerken birebir anda çantamızı toplamak, yürürken birebir anda telefonda konuşmak üzere birebir anda birden çok hedefe yöneldiğimizde muhtaçlığımız olan dikkat çeşididir. Başka cinslere bakılırsa biraz daha tartışmalı bir alan zira birtakım araştırmacılar her ne kadar birebir anda yapılan işler kelam konusu olsa da birinin konsantrasyon açısından daha öncelikli olduğunu savunmaktadırlar.
Dikkatin Kopması/Hareketi
Dikkatin bütün bu var olma biçimlerinin haricinde, elastik olması ve hür hareket edebilmesi de değerlidir. Bir yere odaklanabilmek akabinde dikkatin oradan uzaklaşıp yeni bir noktaya yöneltilmek üzere kopabilmesidir kast edilen. Aksi biçimde daima birebir noktada kalmak günlük yaşama devam etmeyi imkansız hale getirecektir. Bu nokta , dikkat sorunu yaşayan çocukların bir kısmında lisana getirilen “bir bahse, noktaya saplanıp kalmak “ ile de örtüşmektedir.
Daha fazlaca okul hayatının başlamasıyla çocukta göze çarpan ;başlanan oyunu sürdürememe, masa başında yaşının gerektirdiği kadar uzun oturamama, öğretmenini dinlerken kısa bir süre daha sonra dalıp gitme ya da öteki şeylerle ilgilenme üzere şikayetlerle müracaatlar gittikçe artmaktadır.
Peki dikkati nasıl tanımlayabiliriz, o yalnızca başlanan işi yeteri kadar uzun mühlet devam ettirebilme ile mi ilgilidir?
Dikkat, odaklanma , konsantrasyon günlük pratikte çoğunlukla birbirinin yerine kullanılan sözler. Bir işle meşgul olurken ona konsantre olabilme, gerektiğinde ondan dikkatini çekebilme, birden çok işe odaklanabilme, dikkat dağıtıcılardan etkilen(me)me dikkat ile ilgili süreçlerdir.
Buna nazaran sürdürülebilir (uzun süreli) dikkat, seçici dikkat, değiştirilebilir/kaydırılabilir dikkat ve bölünmüş dikkatten bahsedilebilir.
Sürdürülebilir Dikkat
Günlük hayat aktivitelerini devam ettirebilmek için gerekli en temel dikkat ölçüsünü “uyanıklık” ya da “canlılık” olarak isimlendirebiliriz. Düşük bir uyanıklık/canlılık durumunda işlerimize yeteri kadar konsantre olamayız. Öbür taraftan kaygı , telaş hali üzere çok uyarılmışlığın olduğu durumlarda da ortada bol bol dikkat bulunmasına karşın bunu tek bir noktaya yönlendirme yani odaklanma mümkün olmayacaktır. Bu yüzden çok telaş dikkati sürdürmeyi olumsuz etkileyen faktörlerdendir.
Uzun müddetli dikkat ; oyun oynarken, kitap okurken, ödev yaparken , birini dinlerken tek bir aktiviteye odaklanıp bunu sürdürmekle ilgilidir. Dışardan gelen bir ses üzere dışsal , öbür niyetlerin zihni meşgul etmesi üzere içsel bir uyaran onu sürdürmeyi sekteye uğratır.
aynı vakitte bu iç ve dış seslerin sürdürülen dikkati nasıl etkileyeceği her bireyin motivasyonuna ya da sürdürülmeye çalışılan aktivitenin zorluğuna bağlı olarak değişir. Örneğin zorlanılan bir dersi ya da ilgi alanına girmeyen bir mevzuyu dinlerken çocukların dikkati daha kolay dağılabilir.
Seçici Dikkat
Çevremizden gelen uyaran bombardımanına karşın ortalarından yalnızca bir adedini seçip ona yönelebilmek seçici dikkatle ilgilidir. Kalabalık ve gürültülü bir caddede ilerlerken bir sinema afişini seçip ona odaklanmak ya da tiyatroda sahnede ışık yoğunluğunun olduğu yere odaklanmak üzere.
Hangi bilgi kaynağına odaklanılacağını ,hangilerinin de devre dışı bırakılacağını belirleyen bir filtredir kelam konusu olan. Birebir anda biroldukça şeye odaklanmaya çalışmanın yaratacağı yükü düşünürsek bu filtreleme sisteminin değerini daha yeterli anlarız. Kimi şeylerin dikkatimizi çekmesi ise fazlaca daha kolaydır, mesela ismimizin yazılı olduğu bir kağıt/ekran hayli daha kolay ve süratli çeker dikkatimizi.
Seçici dikkatle ilgili müşahedeler içinde 4-6 aylık bebeklerin karşılarında konuşan bireylerin gözleri ile ağızlarına bakmak içindeki seçimleri de bulunmaktadır. Karşısındaki kişi konuşurken dikkatini konuşanın dudaklarına yönelten bebeklerin daha fazla sözcük kullandıkları görülmüştür.
Değiştirilebilir/Kaydırılabilir Dikkat
Kitap okurken bize soru soran birine karşılık vermemiz gerektiğinde bu dikkat tipi devreye girer. Odak noktasını kitaptan soru kaynağına yöneltir ve yine kitaba kaydırırız. Dikkat açısından baktığımızda gayenin süratli bir biçimde değiştirilebilmesi ve buna ahenk sağlayabilme yeteneğidir, gelişmesi hayatın birinci yılında başlar ve yaşla bir arada daha da gelişir.
Bölünmüş Dikkat:
Şarkı söylerken birebir anda çantamızı toplamak, yürürken birebir anda telefonda konuşmak üzere birebir anda birden çok hedefe yöneldiğimizde muhtaçlığımız olan dikkat çeşididir. Başka cinslere bakılırsa biraz daha tartışmalı bir alan zira birtakım araştırmacılar her ne kadar birebir anda yapılan işler kelam konusu olsa da birinin konsantrasyon açısından daha öncelikli olduğunu savunmaktadırlar.
Dikkatin Kopması/Hareketi
Dikkatin bütün bu var olma biçimlerinin haricinde, elastik olması ve hür hareket edebilmesi de değerlidir. Bir yere odaklanabilmek akabinde dikkatin oradan uzaklaşıp yeni bir noktaya yöneltilmek üzere kopabilmesidir kast edilen. Aksi biçimde daima birebir noktada kalmak günlük yaşama devam etmeyi imkansız hale getirecektir. Bu nokta , dikkat sorunu yaşayan çocukların bir kısmında lisana getirilen “bir bahse, noktaya saplanıp kalmak “ ile de örtüşmektedir.